Επί τέλους, συστάθηκε το νέο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας! Η σύσταση του νέου Υπουργείου εκ πρώτης όψεως αποτελεί σημαντικό νεοτερισμό για τη χώρα και φιλοδοξεί να ανοίξει μια νέα εποχή στον πολύπαθο τομέα της Πολιτικής Προστασίας. Όμως, από την αρχική εξαγγελία προ ημερών μέχρι την έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος χθες (9.9.2021) υπήρξαν σημαντικές εκπλήξεις και δημιουργήθηκαν θέματα που αν δεν προσεχθούν ίσως ναρκοθετήσουν την όλη προσπάθεια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διοικητική-κυβερνητική αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίαςστο επίπεδο του Υπουργείου και η ένταξη σε αυτό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ)αποτελεί σημαντικό βήμα. Το υποστηρίζω με δημόσιες παρεμβάσεις μου από χρόνια. Σε κυβερνητικό επίπεδο, ίσως αυτό να ήταν το νόημα και της απόφασης(9.8.2018)της προηγούμενης κυβέρνησης, λίγο μετά την τραγωδία στο Μάτι,για «Αναβάθμιση του συστήματος διαχείρισης εκτάκτων αναγκών της χώρας» αν και δε μιλούσε για υπουργείο αλλά για«Συγκρότηση Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών».Το σύνολο των ιδεών εκείνης της απόφασης, αρκετές από τις οποίες είναι ακόμη επίκαιρες και ενδιαφέρουσες, οργανώθηκε σε νομοσχέδιο το Μάιο του 2019 αλλά ουδέποτε συζητήθηκε λόγω της προκήρυξης των εθνικών εκλογών.
Έκπληξη πρώτη: το Προεδρικό Διάταγμα προβλέπει τη σύσταση Υπουργείου όχι απλά Πολιτικής Προστασίας, όπως αρχικά είχε εξαγγελθεί, αλλά με την προσθήκη της Κλιματικής Κρίσης, η οποία μάλιστα προτάσσεται στον τίτλο του νέου υπουργείου. Τι καταλαβαίνει κάποιος; Ότι έχουμε κλιματική κρίση, προκύπτουν ακραία φαινόμενα και, ως εκ τούτου, χρειαζόμαστε πολιτική προστασία. Ας δεχτούμε ότι υπάρχει κλιματική κρίση, αν και ακούγονται και αντίθετες επιστημονικές φωνές. Μόνο εξαιτίας της χρειάζεται η πολιτική προστασία; Ασφαλώς όχι. Η πλειονότητα των φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων δεν έχουν σχέση με την κλιματική κρίση: σεισμοί, ηφαιστειακές εκρήξεις, ραδιολογικοί κίνδυνοι, κυβερνοεπιθέσεις, επιθέσεις με άνθρακα κλπ. Συνεπώς, η πολιτική προστασία αποτελεί έννοια πολύ ευρύτερη της κλιματικής κρίσης και η προσθήκη της αρμοδιότητας «κλιματική κρίση» είναι εκ του περισσού δεδομένου ότι μέχρι τώρα ασκείτο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα υποβαθμιστεί μέσα στο νέο υπουργείο.
Έκπληξη δεύτερη: το νέο υπουργείο θα εποπτεύει τον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), ο οποίος μέχρι τώρα εποπτευόταν από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Η κίνηση είναι ορθή επί της αρχής αλλά όχι νέα ως ιδέα. Από το 2000 την είχα υποστηρίξει στο βιβλίο μου περί Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα. Γνωρίζουν όμως στην κυβέρνηση ότι ο ΟΑΣΠ, αν και ιδρύθηκε το 1983, μέχρι σήμερα δεν έχει οργανισμό; Γνωρίζουν ότι το προσωπικό που υπηρετεί σ’ αυτόν είναι «με διάθεση» από το μέχρι τώρα εποπτεύον Υπουργείο; Τώρα το νέο υπουργείο θα εποπτεύει προσωπικό που ανήκει σε άλλο υπουργείο; Πριν προβούν σε αυτή την κίνηση μελέτησαν αυτό το σημαντικό διοικητικό θέμα; Ενώ στο προεδρικό διάταγμα προβλέπεται η διοικητική τύχη και το μέλλον του προσωπικού που ασχολείται με την κλιματική κρίση στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, ουδεμία λέξη εγράφη για το μέλλον και την τύχη του προσωπικού του ΟΑΣΠ. Το θέμα πρέπει να προσεχθεί και λυθεί άμεσα.
Ο ΟΑΣΠ με την ένταξή του στο νέο υπουργείο αποτελεί σημαντική προστιθέμενη αξία για την πολιτική προστασία. Από τη σύστασή του μέχρι σήμερα ο ΟΑΣΠ βασίστηκε στην επιστημονική και τεχνική γνώση για να παράγει διαχρονική αντισεισμική πολιτική με πολύ σημαντικά αποτελέσματα (αντισεισμικός κανονισμός και άλλοι κανονισμοί, ενίσχυση σεισμογραφικών δικτύων, εκπαίδευση-ενημέρωση, ασκήσεις, επιχειρησιακά σχέδια, χρηματοδότηση προγραμμάτων κλπ). Στα πλαίσιά του λειτουργούν έξη μόνιμες επιστημονικές-τεχνικές επιτροπές με την εθελοντική συμμετοχή εκατοντάδων επιστημόνων από όλα τα πανεπιστήμια και πολυτεχνεία της χώρας και τον ιδιωτικό τομέα. Στο σύστημα πολιτικής προστασίας της χώρας για κανένα άλλο είδος κινδύνου, π.χ. πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, δεν υπάρχει ανάλογη δομή. Το 2003 η τότε ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών προχώρησε στη νομοθέτηση «Επιστημονικού και Ερευνητικού Κέντρου Πολιτικής Προστασίας» στα πλαίσια της ΓΓΠΠ. Επρόκειτο για μια δομή ανάλογη του ΟΑΣΠ αλλά για όλους τους κινδύνους. Δυστυχώς, ουδέποτε υλοποιήθηκε. Τώρα ήρθε η στιγμή να το ξανασκεφθούμε στα πλαίσια του νέου υπουργείου, ίσως όχι όπως είχε προταθεί τότε, αλλά με σύγχρονο τρόπο. Ίσως και ως μια μετεξέλιξη του ΟΑΣΠ όχι μόνο για τους σεισμούς αλλά για όλους τους κινδύνους. Ορισμένες ιδέες από τις εξαγγελίες της κυβέρνησης του 2018 ίσως μπορούν να αξιοποιηθούν.
Η ένταξη του Πυροσβεστικού Σώματος στο νέο υπουργείο δεν αποτελεί έκπληξη, είχε εξαγγελθεί εξ’ αρχής. Πέραν των άλλων, τώρα προσφέρεται μια μοναδική ευκαιρία για τη δραστική αναβάθμιση της Πυροσβεστικής Ακαδημίας σε ίδρυμα αντάξιο των άλλων ΑΕΙ της χώρας. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώση και της τεχνολογίας αποτελεί βασικό πυλώνα μιας σύγχρονης Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και ενός σύγχρονου συστήματος πολιτικής προστασίας. Δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία.
Η σύσταση του νέου υπουργείου σίγουρα εισάγει μια νέα εποχή στον τομέα της πολιτικής προστασίας, τουλάχιστον στα χαρτιά. Μόνο με προσοχή, τόλμη, όραμα και οργανωμένο πολιτικό σχέδιο θα μετατραπεί σε πραγματικά «νέα εποχή».
(Ο Δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΕ &UNESCO, Mέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου)
