HomeΙΣΤΟΡΙΑ

Αχιλλεως Τζαρτζανου Δ’.-ΠΑΛΑΙΟΣ ΔΗΜΟΣ ΓΟΝΝΟΥ

Αχιλλεως Τζαρτζανου Δ’.-ΠΑΛΑΙΟΣ ΔΗΜΟΣ ΓΟΝΝΟΥ

Ο Δήμος Γόννων συστάθηκε για πρώτη φορά το 1883 με το βασιλικό διάταγμα «περί της εις δήμου διαιρέσεως την κατά τον νομόν Λάρισας επαρχίας Τυρνάβου» (ΦΕΚ 126Α/2-4-1883). Ο Δήμος ορίστηκε τάξης Γ΄. Έδρα του είχε τους Γόννους (τότε Δερελή)Ο Δήμος καταργήθηκε με την διοικητική διαίρεση του 1912 και διασπάστηκε σε μικρότερς κοινότητες.

 

Η κοινότητα Γόννων που προήλθε από την διάσπαση του παλαιότερου δήμου, διατηρήθηκε μέχρι την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας, το 1999. Περιλάμβανε εκτός από τους Γόννους και τον οικισμό Κιτσιλέρ (μετέπειτα Εληά)

O τρίτος παλαιός Δήμος της επαρχίας Τυρνάβου ήταν ο Δήμος Γόννων.Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας του 1881 τα χωριά Δερελί, πρωτεύουσα του Δήμου, Καρδεμιλέρ, Κιτσιλέρ, Κόσδερε, Μπαλαμούτ και Ουρτσούν αποτελούσαν τα χωριά του.

Γίνεται κατανοητό από τα ονόματα των χωριών ότι οι κάτοικοι τους ήταν κυρίως Τούρκοι (Κόνιαροι).Μετά την απελευθέρωση πολλοί από αυτούς επέστρεψαν στην Μ.Ασία.

Οι Οθωμανοί αφού πλέον οριστικά κατέκτησαν την Θεσσαλία το 1423 δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια δημογραφική έκρηξη στην περιοχή που αναφερόμαστε, αφού ήταν σχεδόν ακατοίκητη για αρκετές δεκαετίες, ίσως και αιώνες, μεταφέροντας και εγκαθιστώντας ένα μεγάλο αριθμό νέων μουσουλμάνων κατοίκων, των γνωστών Γιουρούκων (Yörükler) Κονιάριδων.

Μια περιοχή που η φύση την προίκισε με ομορφιά, δέντρα ,καθαρά νερά ,και απέραντο πράσινο. Οι στίχοι του Λουκανού nec metuens imi Boreas habitator Olympi (όποιος στου Κάτω Ολύμπου τα ριζά κατοικεί βοριάδες δεν φοβάται).Οι βράχοι που η φύση τοποθέτησε πάνω από την κοιλάδα λειτουργούσε ως ανεμοφράκτης κα προφύλαγε την περιοχή από ψυχρούς ανέμους.

Το Περραιβικό κράτος
Αρχική κοιτίδα των Περραιβών ήταν η περιοχή της ηπείρου με κέντρο τη Δωδώνη (Ομήρου, Ιλιάς Β). Στη Γεωμετρική περίοδο και στα Αρχαϊκά χρόνια το κράτος τους περιελάμβανε το βόρειο και βορειοδυτικό τμήμα του νομού Λάρισας, συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής του Τιταρήσιου ποταμού και μικρό τμήμα του νομού Τρικάλων, βορείως του Ζάρκου. Το μεγαλύτερο τμήμα του κράτους τους ήταν ορεινό, ενώ πεδινά εδάφη τους ήταν το τρίγωνο Τιταρήσιος- Πηνειός Κάτω Όλυμπος. Σημαντικότατη πόλη της Περραιβίας ήταν οι Γόννοι (πιθανώς το όνομά τους να το οφείλουν στο μυθικό βασιλιά Γουνέα, έναν από τους Έλληνες βασιλείς που πήραν μέρος στην Τρωική εκστρατεία), ο Γοννοκόνδυλος και ο Λαπαθούς, βορειότερα προς τη σημερινή Καλλιπεύκη, η Φάλαννα, η Ηλώνη (κοντά στο Κ. Αργυροπούλι), η Ολοσσών (Ελασσών), η Μάλλοια, το Ερεικίνιο, και κατά μερικούς ιστορικούς η Μονδαία (κοντά στη Δεσκάτη).
Τέλος στο Περραιβικό Κοινό ανήκαν οι πόλεις που ακόμα και στις δυσκολότερες για τους Περραιβούς εποχές έμειναν αυτόνομες : Άζωρος , Δολίχη και Πύθιο που απάρτιζαν την Περραιβική Τριπολίτιδα.

Το Δερελί έχει το όνομα της αρχαίας πόλης των Περραιβών η οποία βρισκόταν κοντά και πολλά ερείπια δηλώνουν την ύπαρξη της. Το Κιτσιλέρ είναι το χωριό Ελιά όπως σήμερα λέγεται, και το Μπαλαμούτ Ιτιά.Τα υπόλοιπα χωριά διατηρούν τα παλαιά Τουρκικα ονόματα ,δεν έχουν μόνιμους κατοίκους παρά μόνο κτηνοτρόφους που ξεχειμώνιαζαν εκεί .Τα χωριά της Φλώρινας και Γρεβενών ήταν η καλοκαρινή τους κατοικία.Κανένα νέο χωριό δεν δημιουργήθηκε σε αυτή την περιοχή και τα κτήματα πριν μερικά χρόνια λόγω της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας δόθηκαν σε πρόσφυγες.

  Δήμαρχοι τοΰ Δήμου Γόννου μέχρι τής έφαρμογής τού νόμου περί Κοινοτήτων διετέλεσαν κατά σειράν: 1)Μαμούτ-Άγάς, ’Οθωμανός, 2) Ίω. ’Ολύμπιος, 3)Στέφ. Βαλασόπουλος καί 4) Νικ. Πετρωτός.
Κοινοτάρχαι δέ τής Κοινότητος Γόννου, άπό τοΰ 1914,διετέλεσαν: 1) Κωνστ. Άστερινός, 2) Άθαν. Βαρδακάρης, 3) Ζήσης Παπαδημητριού, 4) Γεώργ. Κουλούσιος, 5) Στέφ. Νούτσιας, 6) Ίω. Γουγουλιάς καί
7) Νικ. Κοντογιάννης.
Άποτελεΐται δέ Κοινότης Γόννου έκ τής ομωνύμου κωμοπόλεως καί τοΰ χωρίου Ελιάς, καθώς καί έκ τών παλαιοχωρίων Καραδεμιλέρ, Κόσδερε καί Ούρτσούν.Έτέραν Κοινότητα αποτελεί τό χωρίον Ιτιά (Μπαλαμούτ) .

Επί δημαρχίας του Στ.Βαλασσόπουλου κατασκευάστηκε υδραγωγείο. Η μικρή κωμόπολη είχε Αστυνομία ,Ταχυδρομείο και τηλέφωνο και καθημερινή συγκοινωνία που διευκόληναν την μετάβαση των κατοίκων στη Λάρισσα.
Η καλιέργεια του καπνού βασική βιοποριστική ενασχόληση των κατοίκων,λ ιγότερο η κτηνοτροφία και η γεωργία.

Διά δέ τόν καπνόν καλλιεργούνται περί τά 4.500 στρέμματα
καί παραγωγή του άνέρχεται είς 300.000 όκάδας περίπου, τό δέ έκ τούτων εισόδημα όπερβαίνει τά δέκα
έκατομμύρια δραχμών.

Το οδικό δίκτυο  παραμένει από παλιά ,ημιονικοί δρόμοι ,εκτός από την κατασκευή ενός αμαξιτού δρόμου που ξεκινούσε από τους Γόννους και κατέληγε στο σιδηροδρομικό σταθμό των Τεμπών.

Αμαξιτός δρόμος υπήρχε και στην άλλη άκρη του άξονα αυτού που ξεκινούσε από τα Τέμπη, με κατεύθυνση δυτική οδηγούσε στο Dereli>Δερελί (Γόννους), αφού πρώτα περνούσε από το Μπαλαμούτι (Ιτιά) και τους Αρχαίους Γόννους. Από κει ξεκινούσε και ο αρχαίος δρόμος που εντόπισε ο αρχαιολόγος Απ. Αρβανιτόπουλος το 1908 σημειώνοντας πως ήταν «ευρύς αμαξιτός και πλακόστρωτος».

BRUNO%2BHELLY%2B2

Αρχαίος δρόμος Γόννοι – Γκουνταμάνι – Κονίσπολη – Στενά Κανάλλων. 

Υπήρχε και μια άλλη που κατασκευάσθηκε από τους κατοίκους που ξεκινούσε από τους Γόννους και κατέληγε στο πορθμείο του Πηνειού.

Η «Βερνεζόστρατα»Ονομάστηκε ο δρόμος που κατευθύνονταν νοτιοδυτικά και κατέληγε στη Γέφυρα του Εβρενός ή Βερνέζι που υπήρξε σημείο αναφοράς της περιοχής και ανατινάχτηκε τη νύχτα της 10ης προς 11η  Απριλίου του 1897,από το Μηχανικό κατά την υποχώρηση του στρατού μας[. Αυτός εξυπηρετούσε το πέρασμα του Πηνειού και την συνέχιση της διαδρομής για τη Λάρισα ή ακόμα για την μεταφορά αλεσμάτων για τους μύλους που βρίσκονταν σ’ αυτή τη θέση και ερείπιά τους διασώζονται και σήμερα.

 

Στους Γόννους κατοικούσαν 3000 κάτοικοι και είχε δύο δημοτικά σχολεία ένα εξατάξιο και ένα μονοτάξιο ,και φιλοξενούσαν γύρω στους 500 μαθητές.Ο διευθυντής του πολυταξίου σχολείου ο Αργυρακούλης Ι.με την στήριξη του επιθεωρητού δημοτικών σχολείων Λάρισσας του κ.Θεοφανόπουλου Β.και με οικονομική συνδρομή της σχολικής εφορίας Γόννων η περιοχή απέκτησε μαθητική Βιβλιοθήκη.Εξοπλίστηκε με όλα τα αναγκαία όργανα και άλλα εποπτικά μέσσα διδασκαλίας ,και με την διαμεσολάβηση του Υπουργ. Παιδείας απέκτησε και κινηματογραφικό μηχάνημα για την πληρέστερη μόρφωση ων μαθητών.

 

Πηγή